خلوت

تالاسمی: تالاسمی کم خونی نیست بلکه موجب کم خونی می­شود. از بیماری‌های ژنتیکی است که در اثر آن هموگلوبین ساختار طبیعی خود را از دست می‌دهد وبنابراین پدید? تولید هموگلوبین غیر مؤثر در بدن ایجاد می‌شود در نتیجه هموگلو بین معیوب قادر به اکسیژن رسانی مطلوب به اعضا بدن نیست. پس در واقع کمبود کلی هموگلوبین وجود ندارد، بلکه هموگلوبین غیرطبیعی افزایش یافته است.

            درمان: انتقال خون: شایعترین درمان برای تمامی‌اشکال تالاسمی تزریق سلول‌های قرمز خونی است. این تزریق خون برای فراهم آوردن مقادیری از سلول‌های قرمز خونی سالم و هموگلوبین طبیعی که قادر به انتقال اکسیژن باشد، ضروری است.[1]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

واژگان

 

آسپیراسیون: مکنده

آنتی بادی: نقش آن محافظت، ضد عفونی کردن و میکروب کشی است که برای مثال در اشک و بزاق دهان وجود دارد.

اسید فولیک: اسید فولیک که به نام‌های فولات یا ویتامین 9B نیز خوانده می‌شود برای بسیاری از اعمال بدن از جمله سلامتی سیستم عصبی، خون و یاخته‌ها حیاتی و اساسی است. این ویتامین بدن را در مقابل بیماری‌های قلبی، نقصهای مادر زادی، پوکی استخوان و سرطان‌های مشخصی حفظ می‌کند.

اسید فولینیک: اسیدفولینیک یک متابولیت مهم اسیدفولیک است و در متابولیسم یاخته‌ای ممکن است شکل فعّال آن باشد. اسید فیتیک: اسید فیتیک جذب آهن، روی و کلسیم را مختل کرده و ممکن است سبب کمبود مواد معدنی شود.

برای تبدیل اسیدفولیک به اسیدفولینیک ویتامینCوB12ضروری است.

بای پس: بخش بای پس معده بخشی است که مواد معدنی و پروتئین­ها را جذب می­کند.

ریخت شناسی: در زیست به معنی مطالعه شکل و ریخت جانداران و اندام‌هایشان.

سلیاک: بیماری سلیاک‌ (به انگلیسی: Coeliac disease) یا اسپروی سلیاک یک اختلال خودایمنیروده باریک با زمینه ژنتیکی (ارثی) است. در این بیماری گوارشی پرزهای روده باریک آسیب دیده و در جذب مواد اختلال دارد.همولیز: از بین رفتن گلبول ها قرمز.

فروس سولفات: قرصی است برای درمان کم خونی ناشی از فقر آهن

فولات: فولات و اسید فولیک اشکال مختلف از ویتامین9B هستند

فیبر: فیبرهای غذایی در میوه‌جات، سبزی‌جات، بقولات و دانه‌های کامل یافت می‌شوند.

کلستیرامین: (به انگلیسی: CHOLESTYRAMINE) رده درمانی: کاهنده چربی خون. کاهش دهند? جذب ویتامین از گلوبین: گلوبین (انگلیسی: Globin) نام گروهی از پروتئینهای حلقوی هستند.عوارض آن است.

گرانولوما: گرانولوما (Granuloma)یک نشانه التهابی است که در بسیاری از بیماری‌ها به دنبال تحریک مزمن سیستم ایمنی یافت می‌شود و شامل تجمع سلول‌های ایمنی به‌ویژه ماکروفاژها است. گرانولوم‌ها می‌توانند در اندام‌های مختلف دیده شوند.

لوپوس: لوپوس منتشر یا لوپوس اریتماتوس سیستمیک (به انگلیسی:Systemic Lupus Erythematosus) در پزشکی با علامت اختصاری SLE گونه‌ای از انواع بیماریهای خود ایمنی است

هرزه خواری: هرزه‌خواری یا پیکا به خوردن مواد بدون ارزش غذایی همچون خاک، گچ، یخ و رنگ گفته می‌شود.

هِم: آهنی است که در مواد غذایی حیوانی وجود دارد.

هموگلوبین: هموگلوبین پروتئینی است که در گلبول‌های قرمز خون وجود دارد و نقش آن حمل نقل اکسیژن و دی اکسیدکربن در خون است.

IgM: نوعی آنتی بادی^* است.

فرزانه سادات امینی

کم خونی داسی شکل: کم‌خونی داسی شکل یک بیماری ژنتیکی و یک اختلال خونی است که با هموگلوبین معیوب شناخته می‌شود. هموگلوبین طبیعی صاف و گرد است و به سلول اجازه عبور آسان از مویرگ‌های خونی را می‌دهد. سلول‌های هموگلوبین سلول داسی سفت و به شکل داس می‌باشند. این مولکول‌های هموگلوبین تمایل دارند به شکل خوشه‌ای و در کنار یکدیگر قرار گیرند، بنابراین به راحتی از مویرگ‌های خونی عبور نمی‌کنند.

            علل: بیماری داسی یک بیماری ارثی است که توسط یک جهش ژنتیکی ایجاد می‌شود. جفت کروموزوم 11 حاوی ژنهای مسئول تولید هموگلوبین نرمال می‌باشد. یک جهش در این ژنها منجر به بیماری داسی شکل می‌شود. این جهش در نقاطی از جهان که بیماری مالاریا شایع است بیشتر دیده می‌شود هر چند افراد دارای صفت داسی به مالاریا مبتلا نمی‌شوند. مالاریا اغلب در آفریقا و نواحی مدیترانه‌ای اروپا دیده می‌شود. کودکی که جهش ژنتیکی را از هر دو والدین به ارث می‌برد، بیماری سلول داسی شکل مبتلا خواهد شد. کودکی که جهش را از یکی از والدین به ارث می‌برد به حامل صفت سلول داسی شکل خواهد بود و می‌تواند آن را به فرزندانش منتقل سازد.

علائم: هر چند هر فرد علائم متفاوتی را تجربه می‌کند.آنمی شایع­ترین علامت بیماری سلول داسی شکل است. بحران درد یا بحران داسی، هنگامی که رگ‌ها خونی توسط سلولهای داسی شکل مسدود می‌شوند و جریان خون قطع می‌شود و بحران درد رخ می‌دهد که بحران گرفتگی رگ‌ها نیز نامیده می‌شود. درد در تمام نقاط بدن ایجاد می‌گردد اما اغلب در قفسه سینه، بازوها و پاها احساس می‌گردد. تورم دردناک انگشتان دست و پا، که داکتیلیت نامیده می­شود. هرگونه اختلال در جریان خون منجر به درد، تورم و مرگ بافتی در اثر عدم دریافت خون و اکسیژن کافی می‌گردد. یکی از عوارض خطرناک بیماری سلول داسی شکل، روند داسی شدن در قفسه سینه می‌باشد. معمولاً به طور ناگهانی و در شرایط پر استرس، عفونت، تب و کم آبی بدن رخ می‌دهد. سلولهای داسی شکل به یکدیگر متصل گشته و رگ‌ها ریز ریوی را مسدود می‌سازند. علائم شامل تب، درد و تک سرفه شدید می‌باشد. این فرایند منجر به کاهش ناگهانی هموگلوبین گشته و در صورت عدم درمان فوری تهدید کننده حیات می‌باشد. بدلیل افزایش حجم خون طحال، بزرگ و دردناک می‌گردد. بسیاری از کودکان مبتلا به بیماری در سن 8 سالگی دیگر طحال کارایی ندارند. احتمال عفونت بزرگ‌ترین نگرانی برای اطفال مذکور می‌باشد. عفونت شایع­ترین علت مرگ در کودکان زیر 5 سال، در این گروه می‌باشد.

دیگر عارضه شدید و ناگهانی در بیماران سلول داسی شکل، سکته است. سلولهای بد شکل از طریق گرفتگی رگ‌ها خونی بزرگ تغذیه کننده مغز منجر به سکته می‌گردند. در 60? بیمارانی که یک بار سکته کرده‌اند احتمال سکته دوم و سوم نیز وجود دارد.یرقان، یا زردی پوست، چشم‌ها و دهان یکی از شایعترین علائم و نشانه‌های بیماری سلول داسی شکل می‌باشد.

            تشخیص: آزمایش‌های خونی و دیگر روش‌های ارزیابی. [1]

درمان: دردها با تجویز مایعات، اکسیژن و داروهای ضد درد کنترل می‌شوند. در صورت وجود هر گونه عفونت، مصرف آنتی بیوتیکلازم است.در بیماران مبتلا به بیماری حاد قفسه سینه و یا درد مقاوم به درمان، پزشکان اقدام به تعویض خون می‌نمایند.[2]

            کم خونی همولیتیک (Hemolytic anemia) نوعی کم‌خونی ناشی از همولیز (تخریب گلبول قرمز) است. همولیز می‌تواند داخل عروقی یا خارج عروقی (مانند طحال) باشد. بیماری می‌تواند ارثی یا اکتسابی و خفیف تا کشنده باشد.

           علل: علل آن می‌تواند اختلالات گلبولهای قرمز (مانند اسفروسیتوز، الیپتوسیتوز، فاویسم، کم‌خونی داسی‌شکل و تالاسمی) یا علل خارجی مانند مسمومیت با سرب، کم‌خونی همولیتیک خود ایمنی و رژه یا پیاده‌روی طولانی باشد. ³² اعضای بدن در این بیماری، گلبول­های قرمز را غریبه تشخیص می دهند، در نتیجه ماکروفاژ­ ها و گلبول های سفید و آنتی بای بر علیه آن­ها اقدام و آن­ها را از بین می­برند. دو نوع آنمی همولیتیک وجود دارد: آنمی همولیتیک با آنتی بادی گرم و دیگری با آنتی بادی سرد.³⁴

            علائم: در این نوع آنمی زردی و افزایش خونسازی در مغز استخوان را داریم. در طولانی مدت ممکن است سنگ کیسه صفرا و هایپرتانسیون ریوی نیز مشاهده شود.[3]

          تشخیص: به طور واضح توسط آزمایش خون تشخیص داده می­شود.³⁴

          پیشگیری: هیچ گاه نباید دارویی را که قبلا موجب کم خونی همولیتیک شده است مصرف کنیم.[4]

درمان: پزشک از ابتدا، داروی پردنیزون را تجویز می کند. اگر جواب نداد، از راه جراحی طحال برداشته می­شود. و اگر جراحی امکان پذیر نباشد، پزشک داروی سرکوب کنند? ایمنی( ایمونوساپرسور) را تجویز می­کند.[5]

فرزانه سادات امینی

            کم خونی ماکروسیتیک هیپوکروم: کرم­های قلابدار از طریق خاک وارد بدن می­شوند.

علت: عفونت انگلی با کرم­های قلابدار بوجود می‌آید، این آلودگی منجر به کمبود آهن و ویتامین9B یا همان اسید فولیک می‌شود.[1]

            علائم: خارش و تحریک پوست در جاهایی از بدن که با خاک و شن تماس پیدا می­کند معمولا اولین نشانه این عفونت و آلودگی است . وقتی کرم حشره به داخل پوست نفوذ کند این علایم بروز می کند.
ممکن است عفونت ساده و خفیف باشد و هیچ علایمی نداشته باشد اما عفونت شدید می­تواند موجب کم خونی، درد شکم، کم اشتهایی و کاهش وزن شود. عفونت شدید و مزمن جلوی رشد فکری و بلوغ را می گیرد.[2] این همراه با علائم کم خونی همانند رنگ‌پریدگی، ضعف، و خستگى نشان? این کم خونی است.

            تشخیص: آزمایش خون و آزمایش مدفوع به دلیل آنکه کرم قلابدار ماده در رود? باریک روزانه بیست هزار تخم می­گذارد که با مدفوع دفع می­شود.

            پیشگیری: راه رفتن بر روی خاک با کفش، شستن میوه ها و سبزیجات، جلوگیری از تماس خاک با زخم، ممانعت از خوردن اتفاقی خاک.

            درمان: با مراجعه به پزشک و استفاده از ترکیبات مبندازول و لوامیزول درمان کرد. در عین حال با توجه به کم‌خونی ناشی از بیماری، بیمار باید غذا­هایی آهن­دار و اسید فولیک­دار مصرف کند.

            کم خونی اجسام هینز: کم خونی ایست که به بیماری درون گلبول­های قرمز مرتبط است. 

            علل: اجسام هاینز اجسامی هستند که به درون گلبول­های قرمز نفوذ می­کنند و آن را بیمار می­کنند. سپس بدن این گلبول­ها را به طهال می­برد و در آنجا توسط ماکروفاژ­ها نابود می گردند. اگر میزان از بین رفتن گلبول ها زیاد باشد، در صد گلبول های قرمز خونی کاهش یافته در نتیجه ما دچار کم خونی می­شویم.  

            علائم: علائم آن نیز به کم خونی های دیگر شباهت دارد.

            تشخیص: آزمایش خون و با رنگ آمیزی گلبول و دیدن اجسام هینز در درون گلبول.

             درمان: هیچ درمان خاصی برای این کم خونی وجود ندارد.[3]

            کم خونی فانکومی: (به انگلیسی: Fancono anemia) یک بیماری ژنتیکی است با شیوع 1 در هر 350،000 تولد با شیوع بیشتر در یهودیان اشکنازی و آفریقایی های واقع در جنوب آفریقا.

علل: آنمی فانکونی در نتیجه نقص در شاخه‌ای از پروتئین‌های مسئول در ترمیم DNA ایجاد می‌شود. در نتیجه در بسیاری از بیماران سرطان شایع­ترین آن اغلب لوکمی میلوژنوس حاد (به انگلیسی: acute myelogenous leukemia) و در 90 درصد موارد نارسایی مغز استخوان رخ می‌دهد.

علائم: شایع­ترین ناهنجاری، هیپرپیگمانتاسیون پوستی (تیرگی پوست) در تنه، گردن، نواحی کشاله ران و همچنین لکه های شیر قهوه‌ای به تنهایی یا همراه با موارد ذکر شده است. بیماران دچار کوتاهی قد هستند. فقدان انگشت یا انگشتان دو شاخه، بسیار شایع است. ناهنجاری‌های پا، در رفتگی مادرزادی لگن، در این بیماران دیده می‌شود.  

تشخیص: با یافته ای غیر طبیعی خون، ناهنجاری های فیزیکی در بدن حاصل می‌شود. اگر این علائم وجود داشته باشد، با آزمایش خون و آزمایش DNA مشخص می شود. البته باید توجه داشت که نارسایی مغز استخوان اغلب در دهه‌ی اول زندگی رخ می‌دهد.[4]

            درمان: داروهایی مثل فاکتورهای رشد می توانند شمارش خون را برای مدت زمان کوتاه بهبود بخشند. پیوند مغز استخوان می تواند مشکلات شمارش خون کم خونی فانکونی (Fanconi) را معالجه نماید. ( بهترین دهنده، برادر یا خواهری است که نوع بافت آنها با بیمار تطبیق یافته است).بیمارانی که پیوند موفقیت آمیز مغز استخوان داشته­اند بدلیل خطر بروز سرطانهای دیگر­، هنوز نیازمند چکاپ منظم هستند. هورمون درمانی برای افرادی تجویز می شود که دهنده مغز استخوان ندارند. بیشتر بیماران به هورمون درمانی پاسخ می­دهند. اما زمانی که دارو­ها متوقف می شوند هر فردی دارای اختلال به سرعت بدتر می شود. در اکثر موارد، این داروها سرانجام کار را متوقف می­سازند.[5]

فرزانه سادات امینی

کم خونی نورموسوتیک: کم خونی نورموسیتیک وقتی است که هموگلوبین کاهش یافته ولی اندازه گلبولهای قرمز طبیعی است.[1] تفاوتش با میکروسیتیک هم در همین موضوع است.

علائم: خستگی، احساس فرسودگی، بی­حال، ریزش مو، ناراحتی تنفسی، تمرکز ضعیف.[2]

علل: خونریزی شدید یا هدر رفتن شدید خون، کم خونی وابسته به بیماری مزمن، کم‌خونی آپلاستیک (نارسائی مغز استخوان)، کم خونی همولیتیک.[3]

تشخیص: آزمایش خون

پیشگیری: جلوگیری از خونریزی شدید، ورزش کردن، دوری از اعتیاد به الکل، خوردن پنیر، اسفناج، نعنا، گوشت، سیب، انار، شلغم و دوری جدی از فست فود ها، نوشابه و قهوه.

درمان: به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایسنا، دکتر مصطفی انوری با بیان اینکه در نوع نورموسیتیک اندازه گلبول طبیعی است ولی بیمار گاهی به دلیل خونریزی های حاد مقدار زیادی هموگلوبین از دست می­دهد، گفت: برای بیمار باید تزریق خون جبرانی انجام شود.[4] البته خوردن دارو­های گیاهی مانند گزنه، کنجد، شنبلیله و گیاهان هموگلوبین ساز مفید است.

            کم خونی ماکروسیتیک: به علت برداشتن قسمت عملیاتی معده همانند عمل جراحی بای پاس معده و کاهش جذب فولات و ویتامین12B می‌شود رخ دهد. بنابراین پزشک معالج باید مراقب بروز کم خونی به‌دنبال اینگونه اعمال جراحی باشد.[5]

علائم: خستگی، سردرد، رنگ پریدگی و دیگر علائم اصلی کم خونی.

تشخیص: آزمایش خون. فولات به مقدار زیادی در کبد ذخیره نمی‌شود. ذخیرة کبدی ظرف 2 تا 4 ماه به مصرف می‌رسد، بنابراینعلائم کم‌خونی مربوط به فولات بسیار سریع‌تر از علائم کمبود ویتامین12Bخود را نشان می‌دهد. تشخیص درست این موضوع مهم است، زیرا تجویز مکمل اسید فولیک وقتی واقعاً ویتامین12Bمورد نیاز است می‌تواند علائم کم‌خونی را مخفی کند و منجر به آسیب عصبی ناشی از کمبود ویتامین12Bشود.

درمان: مصرف کپسول اسید فولیک. مصرف مواد غذایی دارای فولات. خوردن فراوان عدس، سبوس برنج، مخمر آبجو، آرد سویا، لوبیای چشم‌بلبلی، بادام زمینی، اسفناج، گل کلم، مارچوبه، بامیه و کلم بروکلی.[6]

            کم خونی مگابولاستیک: کم‌ خونی مگالوبلاستیک (Megaloblastic anemia) شایع­ترین نوع کم خونی ماکروسیتیک است.

علل: کمبود ویتامین 9Bیا همان اسید فولیک و فولات در گلبول قرمز باعث اختلال در DNA (به طور خاص تیمین) می شود. هنگامی که سنتز DNA گلبول­های قرمز دچار اختلال شود، رشد سلول بدون تکسیر ادامه می­یابد. این امر بیشتر به دلیل بیماری هیپروویتامینور اتفاق می­افتد.

علائم: علائم آن شبیه به علائم کم خونی ماکروسیتیک است.

تشخیص: آزمایش خون و آزمایش ادرار. [7]

پیشگیری و درمان: همانند کم خونی ماکروسیتیک است.

فرزانه سادات امینی

کم خونی ناشی از فقر اسیدفولیک: در اثر بدی تغذیه مخصوصا وقتی که همراه با مصرف مشروبات الکلی باشد و در جریان بعضی بیماری­ها مثل اسپرو^* و یا سوء جذب غذا و ویتامین­ها و همچنین در جریان برخی از کم خونی های همولیتیک مزمن مثل کم خونی داسی شکل (anemia Sickle Cell) اتفاق می افتد. اسید معده معمولاً طبیعی است و عامل داخلی نیز در حد طبیعی وجود دارد. در کم خونی ناشی از فقر اسیدفولیک، میزان فولات سرم خون از 3 نانوگرم در میلی لیتر کمتر است. میزان طبیعی فولات خون 7 نانوگرم در میلی لیتر است. همچنین میزان طبیعی اسید فولیک در گلبول­های قرمز خون بین 165 تا 600 نانوگرم است در حالی که در فقر اسیدفولیک کمتر از 150 نانوگرم می باشد. وجود کم خونی فقر آهن همراه با کم خونی ناشی از فقر اسید فولیک، ممکن است مقدار فولات را به غلط طبیعی نشان دهد.

علل: فقر اسید فولیک. در بیماران مبتلا به صرع که تحت درمان با داروهایی نظیر فنی توئین، پریمیدون یا فنوباربیتال هستند به وجود می آید به این دلیل که این داروها از جذب فولات­ها ممانعت می کنند. همین طور داروهایی مثل متوترکسات، پرتمیامین و تریامترن نیز مانع تبدیل اسیدفولیک به اسیدفولینیک^* می شوند که منجر به کم خونی ناشی از فقر اسیدفولیک می­شوند.

علائم: سرطان! اسید فولیک به محافظت از بدن در برابر سرطان‌های ریه ، رودة بزرگ و گردن رحم کمک می­کند. اسید فولیک برای عملکرد مغز مهم است. این ویتامین، خلق، خواب و اشتها را تنظیم می‌کند. پس بی خلقی، بی خوابی و بی اشتهایی از علائم آن است. کمبود طولانی مدت آن در یک فرد بالغ ؛ متورم و قرمز شدن زبان، اختلالات گوارشی مانند اسهال و اختلالات روحی چون افسردگی است و تأثیر کمبود آن در کودکان نیز کاهش رشد در آنهاست.رنگ‌پریدگی، ضعف، و خستگى و دیگر علائم اصلی کم خونی.

تشخیص: کم خونی ناشی از فقر اسیدفولیک را با وجود گلبولهای سفید چند شکلی و گلبولهای قرمز بزرگ و مقیاس های مغز استخوان می توان تشخیص داد.

پیشگیری: خوردن جگر،عدسی، سبوس برنج،مخمر آبجو، آردسویا،نخود چشم سیاه،لوبیا قرمز،بادام زمینی،اسفناج، برگ شلغم،گندمومارچوبه.

درمان: پزشک احتمالاً در ابتدا قرص اسید فولیک تجویز خواهد نمود و نیز یک رژیم غذائى که به‌طور مناسبى تنظیم شده باشد و نیاز اسید فولیک شما را تأمین نماید، توصیه خواهد کرد. غذاهاى غنى از اسید فولیک عبارتند از: انواع سبزى‌هاى سبز­رنگ، انواع لوبیا و نخود، و جگر سیاه.[1]

            کم خونی میکروسیتیک: به علت کمبود هموگلوبین به وجود می­آید. برای همین حجم گلبول­های قرمز کاهش می­یابد.

علل: دشواری در سنتز هِم^* ،کم خونی کمبود آهن، کم خونی وابسته به بیماری مزمن (بیشتر به شکل یک کم خونی نورموسیتیک پدیدار می‌شود)، دشواری در سنتز گلوبین^*، بیماری هموگلوبینE، بیماری هموگلوبینC، بیماریهای گوناگون دیگر به واسطه هموگلوبین ناپایدار، آسیب‌های سیدروبلاستیک، کم خونی سیدروبلاستیک ارثی.[2]

علائم: کاهش دمای پوست، رنگ­پریدگی پوست، ریزش مو، احساس خستگی یا زود خسته شدن، سردرد، سرگیجه، احساس سبکی سر، افسردگی، اختلالات خواب، احساس تپش قلب یا افزایش ضربان قلب، عدم تحمل سرما.[3]

تشخیص: با دادن آزمایش خون.

پیشگیری: مصرف مواد غذایی که هِم دارند. باید توجه داشت که خون ریزی شدید، سرطان(مانند سرطان خون)، بیماری لوپوس^*، بیماری های کلیوی، بزرگی طحال، مصرف دارو­هایی مانند آنتی بیوتیک­ها، آسپیرین، ایندومتاسین و دارو های ضد سرطان نیز موجب کمبود هموگلوبین می­شود.

درمان: مصرف دارو های مانند جنتامایسین و متیل دوپا.[4]